TSSB (travma sonrası stres bozukluğu); savaş, doğal afet, trafik kazası veya cinsel saldırı gibi yaşamı tehdit eden bir olayı yaşadıktan veya böylesi bir olaya tanık olduktan sonra gelişen, çeşitli belirtilerle giden bir ruhsal hastalıktır.
Travmatik bir olaydan sonra üzücü anılarınız olması, gergin hissetmeniz veya uyumakta zorluk çekmeniz normaldir. İlk başta işe gitmek, okula gitmek veya değer verdiğiniz insanlarla zaman geçirmek gibi normal günlük aktiviteleri bile yapmak zor olabilir. Ancak çoğu insan birkaç hafta veya ay sonra daha iyi hissetmeye başlar.
TSSB'niz olduğunda, travmanın üzerinden zaman geçmiş olmasına rağmen dünya size hala oldukça güvensiz bir yermiş gibi gelir. Rahatsız edici anılar sürekli aklınıza gelebilir, gergin hissedebilirsiniz veya uyumakta güçlük çekebilirsiniz.
Çoğu zaman size travmanızı hatırlatan şeylerden de (eskiden çok zevk aldığınız şeyler bile olsa) kaçınmaya çalışabilirsiniz.
Yukarıdaki yakınmalar birkaç aydan uzun sürdüyse ve hala belirtiniz varsa, TSSB'niz olabilir. Bazı insanlar için TSSB belirtileri travmadan çok uzun zaman sonra da başlayabilir.
Birçok insan, travmatik bir deneyimden sonra kederli, depresif, endişeli, suçlu ve kızgın hisseder. Bu anlaşılır duygusal tepkilerin yanı sıra, üç ana semptom türü vardır:
'Tetikte' olmak
Sanki her an yeni bir travma yaşanacakmışçasınaher zaman tetikte olduğunuzu hissedersiniz. Rahatlayamazsınız.Yoğun bir endişe hissedersiniz ve bu durum genelde uykunuzu da bozar. Etrafınızdakiler sizin gergin ve sinirli olduğunuzu fark ederler.
Flashbackler ve kabuslar
Kendinizi olayı tekrar tekrar yaşarken bulursunuz. Bu hem gün içinde bir 'flashback (geri dönüş)' olarak hem de uyurken kabus olarak gerçekleşebilir.
Bunlar o kadar gerçekçi olabilir ki, her şeyi yeniden yaşıyormuşsunuz gibi hissettirir. Bazen tam da o travma anındaki korku, terleme, kokular, sesler ve acı gibi duyguları ve fiziksel hisleri de hissedebilirsiniz.
Kaçınma ve uyuşma
Deneyiminizi defalarca yeniden yaşamak çok bulantıcı olabilir. Bu durum zihninizi travmatik olaydan uzak tutacak aktivitelerle meşgul etmeye çalışmanıza sebep olabilir. Sonuçta size travmayı hatırlatan yerlerden ve insanlardan kaçınırsınız ve travmatik an ile ilgili konuşmamaya çalışırsınız.
Diğer belirtiler
TSSB, travmatik bir olaydan yıllar sonra gelişse bile son derece başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Aşağıdaki tedavi seçeneklerinden herhangi biri önerilebilir:
İlaç tedavisi: antidepresanlar TSSB'nin tedavisinde etkilidirler.
Psikoterapiler: Travma odaklı bilişsel davranışçı terapi (BDT) Travma sonrası stres bozukluğu'nun tedavisinde etkinliği kanıtlanmış bir psikoterapi yöntemidir.
Belirtilerin yoğunluğuna, travmatik olayın üzerinden ne kadar zaman geçtiğine göre tedavi süreci belirlenir.